Parlamenterler Meclisinden Ulusal parlamentolara daha aktif olmaları çağrısı

Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi (AKPM) geçtiğimiz hafta 23 Haziran 2011 tarihinde İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi'nin oluşturduğu ve buna bağlı olarak İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi'nin yorumladığı insan hakları standartları ile uygulama arasındaki uçurumu azaltmaları için ulusal parlamentolara çağrıda bulunan bir karar tasarısını kabul etti.  Karar tasarısında, özellikle ulusal parlamentoların asgari bazı yetkilerde donatılmış insan hakları komiteleri kurması yönünde önemli bir tavsiye de bulunuyor. Bu tavsiyede Birleşmiş Milletler "Paris İlkeleri"ne yapılan atfı önemli görüyorum. Özellikle yeni meclisin oluştuğu bugünlerde böylesi bir komitenin kurulmasını önemsiyorum. Söz konusu kararda Avrupa Konseyi'ne üye devletlerin İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi normlarını etkili bir şekilde uygulamak sorumluluğu olduğu hatırlatmasında bulunduktan sonra bu sorumluluğun yürütme, yasama ve yargı olup olmasına bakılmaksızın bütün devlet organlarına ait olduğu belirtiliyor (p.1).  Ulusal parlamentoların sıklıkla bu sorumluluk bağlamını gözden kaçırdığı; kilit unsurun uluslararası insan hakları normlarının ulusal düzeyde etkili bir şekilde uygulanması ve yasama yoluyla insan haklarını koruma, uluslararası insan hakları antlaşmalarına katılıma bağlılık göstermek, yürütmeyi hesap vermek için tutmak, ulusal insan hakları kurumlarıyla iletişim içinde olmak ve derinlemesine nüfuz eden bir insan hakları kültürünü teşvik etmek olduğu vurgulanıyor (p.2).   Parlamenterler Meclisi üyelerinin bu Meclisin  ve kendi ulusal meclislerinin bir üyesi olarak böylesi bir eyleme katkıda bulunmak görevi bulunduğu (p.3); ve bu konuda 1993 tarihli Birleşmiş Milletler "Paris İlkeleri"nin bağımsız ulusal insan hakları kurumları için asgari temel standartlar konusunda uluslararası olarak kabul gören ölçütler haline geldiği ve bu ölçütlerin parlamento organları içinde uygulanması gerektiği (p.4) saptamasında bulunuluyor.  İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi'nin (Mahkeme) kararlarının uygulanması bakımından ise Parlamenterler Meclisi: gerekli yasal değişiklikleri hızlı bir şekilde geçirmenin yanında Mahkeme'nin kararlarının etkili ve hızlı bir şekilde uygulanması için hükümetleri zorlamak için benzersiz bir yere sahip olduğuna inandığını; Sözleşme sisteminin geleceği hakkındaki Interlaken-sonrası tartışmada parlamentoların olası önemli rollerini yeterli bir şekilde dikkate almamasından ve bu bakımdan İzmir Bildirisinde sessiz kalınmış olmasından üzüntü duyduğunu; Özellikle, Mahkeme kararlarının uygulanmasını izlemek için meclis birimleri oluşturan Birleşik Krallık, Hollanda, Almanya, Finlandiya ve Romanya gibi bir dizi üye devletteki olumlu örneklere işaret ettiğini kararında ifade etmiştir. Parlamenterler Meclisi ayrıca: parlamenterlerin ulusal yargı ve idari mercilerinin insan hakları standartları tespitleri ve uygulamalarını izlemelerini teşvik etmekte; parlamenterlerin özellikle uluslararası insan hakları normlarının uygulanması söz konusu olduğunda ülkelerindeki yürütmenin sorumluluğunu yerine getirip getirmediğini dikkatli bir şekilde araştırmasını ısrarla tavsiye etmekte; Hükümetleri, uluslararası insan hakları görüşmelerine ve İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi kararlarının yerine getirilmesi sürecine ulusal parlamentoları dahil etmeye çağırmakta; bütün üye devletleri yasa teklifi ve taslaklarının Sözleşme standartlarıyla uyumluluğunu sistematik bir şekilde teyidi için yeterli parlamento usullerini sağlamaya ve ilgili hukuk düzenine etkisi olabilecek bütün kararların düzenli olarak gözlenmesi dahil Sözleşme'nin ilerideki ihlallerinden kaçınma çağrısında bulunmakta; parlamentoları alınan mevcut tedbirlerin incelenmesi dahil, olumsuz kararları uygulamak için yetkili merciler tarafından atılan adımların denetlenmesi yoluyla Mahkeme kararlarının infazının denetimine katkıda bulunacak çabalarda bulunma tavsiyesinde bulunmakta; aşağıdaki temel ilkeler temelinde, uluslararası insan hakları yükümlülüklerinin yaygın ve sıkı bir şekilde denetimine izin verecek yapıları kurma ve çalıştırmaya çağırmaktadır.

Parlamenterler Meclisi, bu nedenle, uluslararası insan hakları standartlarının parlamentolar eliyle denetimi için aşağıdaki temel ilkeleri uygulamaya parlamentoları davet etmektedir:

Uluslararası insan hakları standartlarının parlamenter denetimi için temel ilkeler

1.      Uygun çerçeve ve yükümlülükler

Ulusal parlamentolar, görev alanı açıkça tanımlanacak ve yasayla öngörülecek insan hakları komitelerine ya da uygun benzer yapıları uluslararası insan hakları yükümlülüklerine uygunluğunu ve denetimini sıkı ve düzenli bir şekilde yapacak uygun parlamenter yapıları tesis ederler. 

Bu görev alanı, diğerlerinin yanında - inter alia-, aşağıdakileri kapsar: 

–   yasa teklif veya tasarılarının uluslararası insan hakları yükümlülüklerine uygunluğunun sistematik teyidi;

–      İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi'nin ilgili kararları ve infazı hakkında hükümlülere düzenli rapor sunma görevi;

–      yasa teklifleri ve yasa değişiklikleri teklifleri sunma;

–      görev alanına ilişkin belgelerin istenmesi ve tanıkların çağırılması konusunda celp yetkisi;

Bu tarz komiteler insan hakları konularında parlamentolara uygun bir şekilde tavsiyelerde bulunacak ve onları bilgilendirecek sorumluluklara sahip olurlar. Parlamenterlere ve onların çalışanlarına ayrıca insan hakları eğitimleri verilir;

2.      Bağımsız danışma

İnsan hakları komiteleri ya da benzeri uygun yapılar insan hakları hukukunda bağımsız uzmanlara erişebilir olacaklardır.
Uzmanlaşmış sekreterlik desteğini sağlayacak yeterli kaynaklar ayrıca sağlanır.

3.     Diğer kurumlar ve sivil toplumla işbirliği

Uygun olduğunda, önemli ve ilgili deneyime sahip saygın hükümet-dışı örgütlerin temsilcilerinin yanı sıra, ilgili ulusal (örneğin, ulusal insan hakları kuruluşları, parlamenter komiserler) ve uluslararası organlar (örneğin, Parlamenterler Meclisi, Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri, Avrupa ve diğer uluslararası insan hakları izleme organları) ile işbirliği ve düzenli diyalog yürütülür.